Audio van Ljoedmila Navalnaja is met AI gemaakt

Op 16 februari stierf de Russische dissident Navalny in een strafkolonie nabij de poolcirkel. Op Facebook (hier, hier en hier) circuleert nu een audiofragment, waarin Navalny’s moeder Ljoedmila zijn weduwe Joelia de nodige beschuldigingen toevoegt. Bevat het geluidsfragment echter werkelijk de stem van Navalny’s moeder, of is dit trucage?

Beoordeling

Het audiofragment is nep. Dat zegt een vertrouweling van Navalny tegen TV Rain. De stem in het fragment klinkt ook niet als die van Ljoedmila Navalnaja. Het fragment wordt online gedeeld door kanalen die pro-Russische propaganda en desinformatie verspreiden. Er zijn zeer sterke aanwijzingen dat het fragment met kunstmatige intelligentie (AI) is gemaakt.

Feiten

Het audiofragment en de valse bewering worden online gedeeld door X-accounts als Lord Bebo en Spetsnaz 007, die erom bekendstaan dat ze pro-Kremlin desinformatie en complottheorieën verspreiden. Sinds de dood van Navalny hebben ze het erg druk met verwarring zaaien over dit onderwerp.

De eerste versie van het fragment is waarschijnlijk afkomstig van het Telegramkanaal SIGNAL (СИГНАЛ), een bekend propagandakanaal voor het Kremlin. De voor zover bekend oudste post met het audiofragment, geplaatst in de vroege ochtend van 22 februari, werd op dat kanaal gevonden door de Russischtalige factcheckers van Provereno. Deutsche Presse-Agentur (dpa) heeft geen oudere posts met het fragment gevonden.

In een uitzending van de Russische nieuwszender TV Rain op 23 februari reageerde Ivan Zjdanov, een naaste medewerker van Navalny, op het audiofragment. Hij noemde het fragment als voorbeeld van "de smerige methodes en falsificaties" en de "smerige informatiespelletjes" van de Russische autoriteiten in de zaak Navalny. TV Rain is een zender die kritiek op het Kremlin niet schuwt en daarom niet meer is toegestaan in Rusland. De hoofdredactie zetelt sinds 2023 in Amsterdam.

Aanwijzingen voor AI

Het audiofragment klinkt ook niet erg geloofwaardig. In de dagen na de dood van Navalny nam diens moeder twee video’s op, die werden uitgezonden door betrouwbare media als Euronews en TV Rain. In dit filmpje van 20 februari roept moeder Navalnaja president Poetin op om het lichaam van haar zoon vrij te geven, zodat ze hem menswaardig kan begraven. In dit filmpje van 22 februari vertelt ze dat de gevangenisautoriteiten dreigen iets met het lichaam van haar zoon te doen, als zij niet akkoord gaat met een geheime begrafenis ver weg van het publiek.

Voor niet-Russische sprekers is het misschien moeilijker te horen, maar de echte stem van Navalnaja lijkt helemaal niet op die in het audiofragment.

Het audiofragment op Facebook klinkt bovendien niet alsof het is opgenomen met een microfoon. De kwaliteit van de audio is slecht. Er zijn meerdere storingen waarbij de spreker robotachtig klinkt. Dat kan normaal gesproken niet het geval zijn als Navalnaja in een microfoon had gesproken, zelfs al was het de microfoon in een telefoon.

In technische termen: de bemonsteringsfrequentie van het fragment is lager dan elke gangbare microfoon had kunnen bewerkstelligen. Om een stem goed op te nemen, moet de bemonsteringsfrequentie – het aantal keer per seconden dat een analoog signaal gemeten wordt door de microfoon – minstens twee keer zo hoog zijn als de hoogste frequentie die in de stem aanwezig is.

Dpa gebruikte de software Audacity om vast te stellen dat de maximumfrequentie van het geluidsfragment 11kHz is. Dat betekent dat de maximale bemonsteringsfrequentie 22kHz is. Zelfs eenvoudige microfoons vandaag de dag gebruiken hogere bemonsteringsfrequenties. AI-gegenereerde audio daarentegen, gebruikt lage bemonsteringsfrequenties in de buurt van die 22kHz. Dit zijn sterke aanwijzingen dat het audiofragment met AI is gemaakt.

Begrafenis

Op zaterdag 24 februari, de negende dag na het overlijden van Navalny, werd zijn lichaam eindelijk overgedragen aan zijn moeder. De Russische autoriteiten beweren dat Navalny een natuurlijke dood is gestorven, maar zijn familie en politieke medestanders gaan ervan uit dat hij is vermoord. De Russische geheime dienst FSB pleegde al eerder een mislukte moordaanslag op Navalny.

Ondanks alle door de autoriteiten opgeworpen obstakels, lijkt het erop dat Navalny nu toch een begrafenis krijgt in Moskou. Volgens berichten van zijn woordvoerder zal er vrijdag 1 maart een herdenkingsbijeenkomst plaatsvinden in een Russisch-orthodoxe kerk in de hoofdstad, waarna Navalny op de Borisovskoje-begraafplaats ter aarde zal worden besteld.

(Stand van zaken: 29.02.2024)