Ierse anti-haatwet minder streng dan online voorgesteld

Naar de gevangenis voor een verkeerd plaatje op je telefoon? In Ierland zou dat kunnen, zo wordt verteld op Facebook (hier en hier). De Ierse regering zou wetten hebben aangenomen waardoor iemand tot een gevangenisstraf kan worden veroordeeld voor het bezitten, op diens telefoon, van een 'meme' die als aanstootgevend wordt beschouwd. Gaat de Ierse wet echt zo ver?

Beoordeling

Nee, er komt een herziening van de huidige wetten tegen het aanzetten tot haat en geweld, maar het wetsvoorstel is nog niet aangenomen door de Ierse senaat. Het bezitten van bepaald materiaal kan strafbaar worden, mits de bezitter aantoonbaar van plan is het te gebruiken om daarmee aan te zetten tot haat en geweld.

Feiten

De Facebookposts met de bewering delen een video van een persconferentie van Leo Varadkar, de premier van Ierland. Hij wordt ondervraagd over de zogenaamde 'hate speech laws'. De Facebookgebruikers vertalen dit foutief als 'haatzaaiende wetten'.

De vragensteller in de video doelt op het wetsvoorstel dat officieel de 'Incitement to Violence or Hatred and Hate Offences Bill' heet. Deze conceptwet werd op 1 november 2022 voorgesteld aan de Dáil, de Ierse Tweede Kamer. Sindsdien doorloopt het voorstel het legislatieve proces. De wet is dus nog niet aangenomen.

Het legislatieve proces bevindt zich in de achtste van elf fases die een wetsvoorstel moet doorlopen om als wet te worden aangenomen in Ierland. Momenteel wordt het voorstel sectie voor sectie besproken in de Seanad, de Ierse Eerste Kamer, en kunnen er nog amendementen worden ingediend.

Wat houdt het wetsvoorstel in?

Het wetsvoorstel gaat over een modernisering van de bestaande wetten tegen het aanzetten tot geweld of haat. Er moet een verbod komen op het aanzetten tot geweld of haat jegens een persoon of een groep personen op grond van bepaalde "beschermde kenmerken".

Die beschermde kenmerken zijn ras, huidskleur, nationaliteit, religie, nationale of etnische afkomst, afstamming, gender, geslachtskenmerken, seksuele geaardheid en lichamelijke beperking.

Ook wil het wetsvoorstel het vergoelijken, ontkennen of bagatelliseren van genocide of oorlogsmisdaden tegen mensen op grond van die beschermde kenmerken verbieden.

Iemand kan strafbaar worden wanneer die materiaal, dat waarschijnlijk zal aanzetten tot geweld of haat, communiceert aan een publiek. Ook kan iemand strafbaar worden wanneer die zich op een openbare plaats gedraagt op een manier die waarschijnlijk zal aanzetten tot geweld of haat.

Controversieel artikel

Het meest controversiële artikel in het wetsvoorstel is sectie tien. Als het wetsvoorstel met deze sectie erin wordt aangenomen, dan wordt iemand ook strafbaar in het volgende geval: wanneer die materiaal voorbereidt of bezit dat waarschijnlijk aanzet tot geweld of haat, met de bedoeling dat materiaal aan een publiek te communiceren; met daarbij ook de bedoeling om mensen aan te zetten tot geweld of haat tegen een persoon of een groep personen op grond van hun beschermde kenmerken. In geval van veroordeling kan de gevangenisstraf oplopen tot maximaal vijf jaar.

De bewering in de Facebookposts moet dus sterk genuanceerd worden. Iemand wordt – als het wetsvoorstel zoals het nu voorligt, wordt aangenomen – strafbaar voor het doelbewust voorbereiden van het aanzetten tot haat of geweld. Iemand die zomaar een opruiende meme krijgt toegestuurd en daar verder niets mee doet, heeft volgens de wetsvoorstel dus niets te vrezen.

Kritiek

Het wetsvoorstel stuit al van begin af aan op veel kritiek, met name van mensen die bang zijn dat de vrijheid van meningsuiting te zeer wordt ingeperkt. Minister van Justitie Helen McEntee bracht daar onlangs tegenin dat bescherming van vrijheid van meningsuiting expliciet wordt gewaarborgd in het wetsontwerp.

Na rellen in Dublin in november 2023 liet premier Varadkar weten dat hij nu haast wil maken met de modernisering van de wetgeving. "Ik denk dat het nu heel duidelijk is voor iedereen die aan ons twijfelde, dat onze wetgeving tegen aanzetten tot haat gewoon niet bij de tijd is. Ze is niet aangepast aan het tijdperk van de sociale media. Die wetgeving moet er binnen een paar weken door," zei hij volgens Reuters.