Ook bij aangestoken natuurbrand kan klimaat een rol spelen

"Deskundigen zien een duidelijk verband met klimaatverandering", leest een tweet van dagblad Trouw over bosbranden in Griekenland. Maar andere media, AD en RTL, koppen juist dat de bosbranden op het eiland Corfu zijn aangestoken. Dat kan niet naast elkaar bestaan, pleiten Facebookgebruikers die de media onder elkaar zetten. Het verschil in krantenkoppen zou bewijs zijn dat de bosbranden worden gebruikt voor "de klimaathoax", of dat ze zelfs bewust zijn aangestoken "om de klimaatkaart te spelen". Wat context bij de situatie is nodig.

Beoordeling

Natuurbranden in Europa worden in het grootste deel van de gevallen veroorzaakt door mensen, hoewel dat niet altijd expres is. Dat betekent niet dat klimaatverandering geen rol kan spelen in de natuurbranden die we deze zomer meemaken. Door opwarming van de aarde zijn zomers heter en droger, waardoor branden makkelijker ontstaan en verspreiden.

Feiten

De artikelen die in de Facebookberichten naar voren komen, hebben allemaal te maken met de recente branden in Griekenland. Van Trouw werd de tekst van een tweet gedeeld, die hoort bij dit artikel. Het gaat niet alleen over de natuurbranden, maar ook over de hitterecords die in juli werden gebroken. Bovendien is het belangrijk op te merken dat Trouw in het artikel niet schrijft dat klimaatverandering de enige directe oorzaak is van de bosbranden. Er staat alleen dat er een link is tussen het veranderende klimaat en hitterecords, droogte en daarmee bosbranden.

De gedeelde artikelen van AD en RTL Nieuws zijn liveblogs en kregen later een andere kop. Van RTL Nieuws is wel nog een tweet met dezelfde kop te vinden. Wie de artikelen en liveblogs naast elkaar legt, kan zien dat Trouw geen ander verhaal verkoopt dan de andere media. Ook AD en RTL Nieuws verwijzen bovenin hun liveblogs naar klimaatverandering.

Mogelijk brandstichting

Op meerdere eilanden in Griekenland woedden bosbranden in juli. In ieder geval op Corfu ging het waarschijnlijk om brandstichting, aldus de burgemeester van Noord-Corfu. Volgens de burgemeester begonnen vier branden tegelijkertijd. Het is onwaarschijnlijk dat dat natuurlijk was.

Hoe iedere brand op de verschillende eilanden precies is ontstaan, zal lastig te achterhalen zijn. De kans is echter groot dat mensen er wat mee te maken hebben. Het overgrote deel, tot wel 95%, van de natuurbranden in Europa worden veroorzaakt door mensen. Dat zeggen onder meer het Europese bosbrandinformatiesysteem EFFIS en een expert van de universiteit van Wageningen. Het is niet altijd expres. Een natuurbrand kan ook ontstaan door de uitlaat van een auto, een achtergelaten barbecue of een smeulende sigaret.

Verband met klimaatverandering

Zijn de vele artikelen die klimaatverandering erbij betrekken dan allemaal onjuist? Nee. Hoewel een menselijke actie, bedoeld of onbedoeld, vaak de letterlijke vonk veroorzaakt die een brand start, is het klimaat ook een factor.

Uitgerekend Trouw, de krant die in de sociale mediaposts wordt beschuldigd van een onjuist frame, legt het uit in een artikel van 24 juli. Een hoogleraar van de universiteit van Wageningen bevestigt in de tekst dat branden meestal door menselijk handelen ontstaan. "Maar de droogte en hoge temperatuur maken dat een brand zich zo snel kan ontwikkelen. Als de grond nog wat vochtiger is, gaat het een stuk minder hard."

Door de opwarming van de aarde en het veranderende klimaat krijgt het Europese continent, vooral rondom de Middellandse Zee, steeds meer te maken met aanhoudende droogte. Extreme en langdurige hitte kunnen er bovendien voor zorgen dat de grond sneller uitdroogt, waardoor de droogte in een gebied toeneemt en er meer vlambaar materiaal ontstaat. Klimaatverandering kan ook het 'brandseizoen' (de periode met het grootste risico op bosbranden) verlengen, omdat onder andere de lente warmer en de zomer droger wordt.

Complex samenspel

Toch blijft niets zo onvoorspelbaar als het weer. Volgend jaar kan het zomaar weer nat zijn, wat de kansen op natuurbranden dat jaar weer kleiner maakt, is ook in het artikel van Trouw te lezen. Maar de trend op lange termijn is dat de gemiddelde temperaturen in Europa stijgen, de droogte toeneemt en de kans op natuurbranden daarmee groter kan zijn in de toekomst.

Zo'n brand is dus vaak het gevolg van een menselijke actie, maar de omstandigheden die natuurbranden sneller doen ontvlammen en heviger kunnen maken, kennen volgens wetenschappers een verband met klimaatverandering. Hoe groot de rol van klimaatverandering precies is in het geval van de bosbranden in Griekenland, is nog niet precies te zeggen en moet worden onderzocht.

(Stand van zaken: 26.07.2023)