De Munttoren weet hoe laat het is

De Munttoren in Amsterdam zou eigenlijk gebouwd zijn om energie op te wekken, zo wordt beweerd op Facebook. Een post die veel wordt gedeeld, toont een foto van de Munttoren, waarop bij verschillende onderdelen van het gebouw wordt aangegeven welk doel die zouden dienen bij het opwekken of opslaan van energie. Was dit echt de oorspronkelijke functie van de Munttoren?

Beoordeling

Nee, de Munttoren was aanvankelijk deel van een stadsmuur en werd later herbouwd als klokkentoren om de tijd aan te geven of de bevolking te waarschuwen. De Facebookpost is geïnspireerd op de complottheorie over Tartaria, een fictieve oude beschaving die door middel van bepaalde gebouwen energie uit de lucht zou hebben kunnen opwekken.

Feiten

De foto die wordt verspreid, toont de Munttoren aan het Muntplein in Amsterdam. De plaatser van de Facebookpost noemt de naam van de toren niet, maar met een reverse image search is gemakkelijk te achterhalen dat het om deze toren gaat. Dezelfde foto is bijvoorbeeld terug te vinden op de website van de gemeente Amsterdam.

De Facebookpost is niet origineel, maar een letterlijke vertaling van een post in de Facebookgroep Tartaria- Buried History. Dit is een groep waarin ideeën worden gedeeld over de complottheorie Tartaria. Aanhangers van de theorie geloven dat er ooit een technologisch hoogontwikkelde beschaving over de wereld heerste, waar men gratis energie opwekte via kathedralen en andere architectonische hoogtepunten.

Geschiedenis van de Munttoren

De Munttoren kan echter niets met dit fictieve wereldrijk van doen hebben. De toren maakte oorspronkelijk deel uit van de Regulierspoort in de stadsmuur die aan het einde van de vijftiende eeuw om Amsterdam werd gebouwd. De Nederlanden maakten toen deel uit van het Oostenrijks-Habsburgse rijk.

De Regulierspoort brandde in 1618 af, maar een deel van de toren bleef staan. Die werd kort daarna hersteld naar een ontwerp van de destijds beroemde architect Hendrick de Keyser. Hoogleraar architectuurgeschiedenis Lex Bosman, werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in Middeleeuwse en Renaissancearchitectuur, vertelt desgevraagd aan Deutsche Presse-Agentur (dpa) waarom.

Het stadsbestuur wilde namelijk verspreid over de stad verschillende torens hebben "om de tijd mee aan te duiden, om de bevolking te attenderen op godsdienstige erediensten, om bij gevaar (aanvallen in tijd van oorlog) te waarschuwen," aldus Bosman. De toren kreeg dan ook een klokkenspel en een uurwerk met vier wijzerplaten, die vandaag nog altijd te zien zijn.

De naam Munttoren ontstond in het "Rampjaar" 1672, toen de Republiek - die de Nederlanden inmiddels samen vormden - door meerdere vijanden tegelijk werd binnengevallen. Om te kunnen betalen voor de landsverdediging kreeg Amsterdam dat jaar toestemming van de Staten van Holland om eigen munten te slaan. Dat gebeurde in het wachthuis naast te toren. Toen de oorlogsdreiging een jaar later afnam, werd dat recht alweer ingetrokken. Toch is de toren sindsdien Munttoren blijven heten.

Elektriciteit werd er gedurende deze hele periode nog niet gebruikt in Amsterdam. Het gebruik daarvan kwam pas in 1881 op gang, toen hotel Krasnapolsky aan de Dam een eigen elektriciteitscentrale liet installeren.

Architectuur van de Munttoren

Op de foto in de Facebookpost wordt bij verschillende onderdelen van de toren aangegeven waarvoor ze zouden dienen bij het opwekken van energie. Van beneden naar boven zou een "energieopslag" te zien zijn, gevolgd door een deel dat wordt aangeduid als "frequentie," een "harmonisator" een "kwikbatterij" en een "antenne."

Wat volgens de Facebookgebruiker een energieopslag zou zijn, heeft volgens architectuurhistoricus Bosman een aanzienlijk simpeler bestaansreden: "Een toren moet enige hoogte hebben, anders is het simpelweg geen toren." Het deel dat in de Facebookpost "frequentie" wordt genoemd, is volgens Bosman "een opengewerkte verdieping waarin een klok of klokkenspel (carillon) is opgehangen in de daartoe gebouwde klokkenstoel."

De vermeende "harmonisator" wordt onder architecten "lantaarn" genoemd. De lantaarn van de Munttoren heeft de vorm van "een opengewerkte appel" en "maakt deel uit van de versiering van de toren." De "kwikbatterij" is geen batterij maar een "bolvormige decoratie" van de koningsstijl die boven de lantaarn uitsteekt. De "antenne" is in werkelijkheid een "decoratief torenkruis, voorzien van een weerhaan."

Dat de toren energie zou kunnen opwekken is nog onwaarschijnlijker door het feit dat het bovendeel is gemaakt van hout, bekleed met lood. Hout en lood zijn zeer slechte geleiders van elektriciteit.

Uit de reacties onder de Facebookpost blijk dat veel mensen die geloven dat energie zomaar uit de lucht kan worden opgewekt, teruggrijpen op de ethertheorie en de ideeën van Nikola Tesla. De ethertheorie moest echter al in 1900 worden verworpen en Tesla’s experimenten met draadloze elektriciteitstransmissie liepen op niets uit. Dpa schreef daarover al eerder een factcheck.

(Stand van zaken: 31.05.2023)