Filmpje toont woedende vrouw tijdens de Oka-crisis in Canada

Een vrouw staat naast haar auto en gaat woedend tekeer tegen een politie-agent: ze voelt zich klemgezet en mag blijkbaar niet de ene, maar ook niet de andere kant op. "This is Canada", roept ze op het einde wanhopig, "a free country!". Volgens een tweet met de video, die ook op Facebook wordt gedeeld (hier, hier en hier), zou het tafereel met Canadese "15-minuten-steden" te maken hebben, waarin mensen worden opgesloten.

Beoordeling

De video is geen bewijs voor zogenoemde "15-minuten-steden", maar komt uit een Canadese documentaire over de Oka-crisis en hevige confrontaties tussen het inheemse Mohawk volk en de lokale autoriteiten van Quebec in de zomer van 1990. Bovendien heeft het concept van de 15-minuten-stad niets met de complottheorieën van doen die erover rondgaan: bewoners worden er niet in opgesloten, of door de staat gemonitord.

Feiten

Om direct het eerste fabeltje uit de wereld te helpen: het stedenbouwkundige concept van de 15-minuten-stad heeft weinig overeenkomsten met de wilde complottheorieën die erover circuleren. Mensen worden niet opgesloten in de steden, noch is er sprake van extreme staatscontrole, zoals de berichten op sociale media ons willen doen geloven.

Het idee achter de 15-minuten-stad, is steden zo in te richten dat de dagelijkse behoeften voor bewoners binnen vijftien minuten wandelen of fietsen te bereiken zijn. Dat betekent onder andere: meer plek in het verkeer voor voetgangers en fietsers, en minder voor auto's en de bijbehorende files. Niemand wordt opgesloten of in extreme mate gecontroleerd; wel kan het zijn dat bijvoorbeeld verkeersstromen aangepast worden.

Volgens recent onderzoek van het Canadese Research co. is het merendeel van de Canadese bevolking positief over het concept gestemd. Zo is bijvoorbeeld het bestuur van Edmonton in Alberta van plan de stad naar dit concept in te richten. Het stadsbestuur benadrukt uitdrukkelijk dat de plannen niets te maken hebben met het beperken van de beweegruimte of het monitoren van mensen.

Deutsche Presse-Agentur (dpa) boog zich de afgelopen maanden vaker over nepnieuws dat over het stedenbouwkundig concept verspreid wordt, zoals hier, hier, hier en hier.

Documentaire over de Mohawks en Oka-crisis

Als er dus geen dystopische steden in Canada zijn waarin mensen worden opgesloten en gecontroleerd, waar komt het korte filmpje dan vandaan? Factcheckers uit Griekenland en Spanje kwamen er al achter dat die afkomstig is uit een documentaire uit de jaren negentig (1993) - wat overigens ook al duidelijk te herkennen is aan de kleding en haren van de vrouw - over de Oka-crisis.

Die crisis kwam voort uit een conflict tussen de inheemse Mohawk stam en de lokale autoriteiten in Quebec, dat tijdens het voorjaar en de zomer van 1990 volledig escaleerde. Het begon met een vreedzaam protest van de Mohawks tegen de uitbreiding van een golfbaan op hun grondgebied, maar eindigde in een hevige patstelling tussen de Mohawk bevolking en het Canadese leger en politie. Maandenlang werden verschillende wegen rond het dorp Oka gebarricadeerd.

Het fragment van de vrouw met het permanentje, dat online nu uit context circuleert, is terug te vinden in deze documentaire over de opstand vanaf minuut 01:38:42. De vrouw gaat de confrontatie aan met lokale politieagenten, die iedereen wegsturen die naar of langs het vredeskamp op Mohawk gebied wil. Bewoners uit de omgeving hadden toen al maanden met afgesloten wegen en hoge spanningen te kampen door het conflict. De frustratie over de patstelling was hoog, zoals in het fragment te merken is.

Al met al is dit stukje Canadese geschiedenis geen enkel bewijs voor de huidige complotheorieën die rondgaan over de 15-minuten-stad. Eind september 1990 kwam aan het verzet van de Mohawks een einde, en konden ook de mensen rond Oka weer vrij bewegen. De golfbaan werd uiteindelijk niet uitgebreid, maar helemaal opgelost werd het conflict ook niet.

(Stand van zaken: 04.05.2023)