Geen bewijs dat video vliegveld Kabul in scène gezet is

Op sociale media gaan verschillende claims (hier, hier, hier en hier) rond die betrekking hebben op de video van Afghanen die op het vliegveld van Kabul meerennen en zich proberen vast te klampen aan een taxiënd vliegtuig van het Amerikaanse leger. Het vliegtuig in de video zou nep zijn, onder meer omdat de logo’s op de zijkant niet zichtbaar zijn en omdat mensen bij een echt vliegtuig de motoren in zouden worden gezogen. Ook noemt iemand het verdacht dat er op de ene video wel, en op de andere geen mensen meerennen.

Beoordeling

Het bewijs dat de gebruikers denken te leveren is niet steekhoudend. De emblemen en het deurtje zijn voor de aandachtige kijker wel degelijk op de virale video te zien. De rennende mensen worden niet het vliegtuig ingezogen omdat deze nog niet vol gas geeft en de motoren hoger hangen dan bij veel andere vliegtuigen. Een verklaring voor dat er op een andere video geen rennende mensen te zien zijn, is dat het Amerikaanse leger later met helikopters de landingsbaan schoonveegde.

Feiten

Op de beelden is de U.S. Air Force 1109 te zien. De foto die in Facebookposts (voorbeeld) wordt gebruikt als referentie naar het 'echte' vliegtuig, is deze. Hierop is geen witte pijl te zien. Wel wijzen de gebruikers er terecht op dat hier emblemen en een deurtje te zien zijn. In de video die viraal ging, zouden die ontbreken. Toch klopt dat niet. De NOS deelde de video van het voorval op haar website. Duidelijk is meteen dat vrijwel alle elementen van het vliegtuig door de beeldkwaliteit minder goed zichtbaar zijn dan in de foto op JetPhotos. Zo is ook de tekst "U.S. Air Force 1109" veel vager.

Desalniettemin zijn de logo’s wel degelijk zichtbaar in die video. Bijvoorbeeld op 24 seconden. Onder de tekst "U.S." zijn duidelijk de contouren van de emblemen zichtbaar. Deze zaten dus 'gewoon' op het vliegtuig. Voor de aandachtige kijker lijkt ook op 23 seconden het figuurtje van bovenin de deur zichtbaar te zijn. Het heeft er dan ook alle schijn van dat de emblemen en het deurtje in eerste instantie simpelweg niet goed te onderscheiden zijn door de matige kwaliteit van de video.

Dat kan ook de verklaring zijn voor het niet goed zien van de motoren op deze beelden. Op de afbeelding van JetPhotos is goed te zien dat deze diep in de omhulzing liggen. In de video valt bovendien de schaduw op deze kant van het vliegtuig. Dat kan er voor zorgen dat de motoren minder goed zichtbaar worden. Het is in ieder geval geen bewijs dat het toestel nep is.

Motoren hangen hoger dan bij andere vliegtuigen

Een ander gehoord argument is dat de video niet echt kan zijn door de meerennende mensen voor en achter de motoren. Zij zouden door de sterke kracht van deze motoren erin gezogen moeten worden van de voorkant of weggeblazen moeten worden aan de achterkant. Dpa sprak hierover met Ir. Joris Melkert, expert op het gebied van o.a. luchtvaart- en ruimtevaarttechniek en aerodynamica, verbonden aan de TU Delft.

"Het vliegtuig is hier aan het taxiën, dan is de zuig- en blaaskracht van de motoren wel voelbaar, maar word je er niet zomaar ingezogen," aldus Melkert. "Bij vol gas zou ik daar absoluut niet gaan lopen."

Een andere factor die Melkert noemt, is de hoogte van de motoren. "Die hangen veel hoger dan bij de meeste vliegtuigen. Dat komt omdat militaire vliegtuigen nog wel eens op zand of grind moeten landen. Dit is juist gedaan om dat stofzuigereffect te voorkomen."

Hij acht het dus waarschijnlijk dat een groot deel van de luchtstroom die de motoren generen over de mensen heen gaat. "Ze voelen het wel, maar veel minder dan bij bijvoorbeeld een Boeing 737." Op de verschillende video’s is inderdaad te zien hoe hoog de motoren hangen, zeker in vergelijking tot een Boeing 737, waarbij de motoren bijna de grond kussen.

Helikopters maken landingsbaan leeg

Een andere Facebookgebruiker vindt het verdacht dat er één video is waarop de meerennende mensen te zien zijn en eentje waarbij dat niet zo is. Ook dat is te verklaren: het Amerikaanse leger heeft helikopters ingezet om de menigte van de landingsbaan te verdrijven. Een freelance journalist uit India schrijft op Twitter dat dit gebeurde na de beruchte video. Of dat echt zo is, is lastig te controleren. Maar door het verdrijven van mensen van de landingsbaan is het goed mogelijk dat er beelden zijn van het toestel zonder rennende menigte. Het is in ieder geval geen bewijs dat de beelden met menigte getrukeerd zijn.

Deze zelfde gebruiker deelt een video van opblaasbare legervoertuigen. Volgens The Atlantic gebruikten de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog deze nepvoertuigen om de Duitsers om de tuin te leiden. De beelden die op Facebook gedeeld worden komen uit de documentairefilm The Ghost Army, zo blijkt uit de trailer. Dit heeft dus geen verband met het Amerikaanse legervliegtuig in Afghanistan.

Er is ook ander bewijs dat het om een echt vliegtuig gaat en dat er zich echt mensen aan de onderkant vastklampte. Na het opstijgen vielen er meerdere mensen van grote hoogte naar beneden ( Let op: deze beelden kunnen als schokkend worden ervaren).

Het is lastig om op afstand voor de volle honderd procent te kunnen stellen dat deze beelden echt zijn en dat het vliegtuig niet van opblaasbaar materiaal gemaakt is. Het 'bewijs' dat online wordt geleverd voor deze claims is echter volstrekt ongegrond. Ook was het meerennen met het taxiënde vliegtuig wel degelijk goed mogelijk.

(Stand van zaken: 20/08/2021)